Poljoprivreda

Različitost geografskih i klimatskih rejona, karakterističnog za prostor Republike Srpske jer se na njenoj teritoriji smjenjuju ravničarski, brdski, brdsko-planinski, planinski i mediteranski pogoduje razvoju poljoprivredne proizvodnje i poredstavnja posebne prirodne pogodnosti koje Republiku Srpsku izdvajaju od ostalih zemalja u regionu.

Republika Srpska raspolaže sa 977.000 ha poljoprivrednog zemljišta od čega je oko 815.000 ha obradivo zemljište. Od ukupne površine obradivog zemljišta, 71.07% čine oranice, 22.65% livade, 6.21% voćnjaci i 0.054% vinogradi.

Republiku Srpsku pokrivaju riječni tokovi, mnoštvo prirodnih i termalnih izvorišta što doprinosi razvoju plasteničke proizvodnje, dok klimatski uslovi pogoduju razvoju raznih vrsta ljekovitog bilja, kao i svih vrsta kontinentalnog voća. Na preko 50% poljoprivrednih površina ustanovljeno je postojanje geotermalnih voda,  što je bitno za ulaganja u stakleničku ili plasteničku proizvodnju. Republika Srpska nudi stratešku lokaciju i CEFTA sporazum o slobodnoj trgovini što stvara povoljne prilike za plasman proizvoda na ogromno tržište EU i okruženja.

Spoljnotrgovinski deficit u slučaju poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda je značajan i sa tog stanovišta je opravdano i neminovno dalje povećanje obima poljoprivredne proizvodnje i stvaranje pretpostavki za izvoz onih poljoprivrednih proizvoda za koje RS ima komparativne prednosti.

Poljoprivreda u Republici Srpskoj zauzima značajno mjesto u njenoj privrednoj strukturi. Učešće poljoprivrede u bruto domaćem proizvodu je 8,9%. Iako formalno zapošljava samo 3.000 radnika, neformalna odnosno stalna ili povremena zaposlenost u poljoprivredi je mnogo veća. Ruralna područja zauzimaju oko 95% teritorije Republike Srpske i u njima živi oko 83% njenog stanovništva.

Mjereno njenim doprinosom u stvaranju BDP poljoprivreda je vrlo značajna za Republiku Srpsku. Od svih proizvodnih sektora, poljoprivreda ima najveće učešće u strukturi BDP. Značaj poljoprivrednog sektora za Republiku Srpsku značajan je i u pogledu zapošljavanju radne snage. Poljoprivreda osim tzv.formalne zaposlenosti mjerene brojem zaposlenih lica u poljoprivrednim preduzećima i zadrugama, značajno učestvuje i u tzv.neformalnoj zaposlenosti koja obuhvata sva poljoprivredna  domaćinstva i članove njihovih porodica koji su angažovani u poljoprivrednoj proizvodnji. Opštine u RS sa razvijenom poljoprivredom i prehrambenom industrijom su: Bijeljina, Gradiška, Zvornik, Кozarska Dubica i Prijedor.

Preradom poljoprivrednih proizvoda bavi se 270 firmi, u kojima je zaposleno 6.500 radnika, a najzastupljenije grane su: mlinsko-pekarska industrija, prerada voća i povrća, proizvodnja mlijeka i mliječnih prerađevina, proizvodnje mesa i mesnih prerađevina, konditorska industrija i proizvodnja tjestenine. Poljoprivrednom proizvodnjom i uslugama u poljoprivredi bavi se 450 firmi, preduzeća i poljoprivrednih zadruga u kojima je zaposleno 5.000 radnika i 221.000 domaćinstava u kojima živi oko 800.000 stanovnika, 57.1% ukupnog broja.

Zastupljena je povoljna vlasnička struktura zemljišnih površina s tendencijom porasta u individualnih gazdinstvima. Sve veći broj firmi ima uvedene sisteme kvaliteta: ISO 9001:2000 i HACCP sistem kvaliteta. Postoje značajni kapaciteti iz oblasti prerađivačko- prehrambene industrije, koji trenutno nisu u funkciji. Legislativa je u fazi usaglašavanja sa EU propisima. Sektor prehrambene industrije prati konstanta rast što je uočljivo u povećanju broja preduzeća u ovoj oblasti.

Poljoprivredna gazdinstva kao proizvodne jedinice predstavljaju mjesta proizvodnje, zapošljavanja i stvaranja novih vrijednosti postajući na taj način ravnopravan poslovni subjekt u sektoru sa pravima i obavezama. Prirodni resursi na raspolaganju se obogaćuju i reprodukuju u proizvodnim procesima u okviru ruralne ekonomije i koriste na način da obezbjeđuju maksimalnu korist u socijalnom i ekonomskom smislu, a istovremeno čuvaju zalihe za buduće generacije.

Prodaja poljoprivrednih proizvoda i dalje je najučestaliji (81,35%) i najveći izvor prihoda poljoprivrednih gazdinstava, a 23,48% gazdinstava u RS ima i drugu dopunsku dohodovnu aktivnost. Prosječna zemljišna površina po poljoprivrednom gazdinstvu iznosi 8,6 hektara, koja uključuje 5,7 hektara vlastitog zemljišta i 2,9 hektara zemljišta uzetog u zakup. Navedeni pokazatelj potvrđuje tendenciju ukrupnjavanja zemljišnog posjeda poljoprivrednih gazdinstava u RS.

Republika Srpska ima dva akutelna strateška dokumenta kojima su definisani ciljevi i smjernice razvoja poljoprivrednog sektora, Strategiju razvoja poljoprivrede Republike Srpske do 2015. godine koja je usvojena 2007. godine i Strateški plan ruralnog razvoja Republike Srpske za period 2010-2015. koji je usvojen 2010. godine. Prioritetni cilj novog strateškog okvira je da pruži rješenja za prevazilaženje problema s kojima se suočava sektor poljoprivrede i ruralnog razvoja, te obezbjedi uslove za postizanje ubrzanijeg razvoja sektora i boljeg životnog standarda ruralnog stanovništva. U tom smislu strateškim okvirom pravi se zaokret u pravcu definisanja politike restrukturiranja poljoprivredne proizvodnje, koja pored politike podrške proizvodnji i politike ruralnog razvoja predstavlja okosnicu razvoja sektora do 2020. godine.

Prehrambenu industiriju u RS karakteriše sporiji rast u poređenju sa cjelokupnom prerađivačkom industrijom. Prehrambenu proizvodnju karakteriše dualnost razvoja. S jedne strane na raspolaganju su kapaciteti iz ranijeg perioda koji nisu osavremenjavani, a većina njih je zapuštena i ne predstavlja perspektivu za razvoj ove privredne grane, a s druge strane nastali su novi kapaciteti, manji po obimu, ali savremeni po tehnologiji. Broj i ukupni kapaciteti novoizgrađenih objekata u prehrambenoj industriji nisu još uvijek dovoljni da postanu snažniji zamajac primarnoj proizvodnji. ali oni već sada predstavljaju osnovu prehrambene industrije u RS.

Najveći napredak u sektoru poljoprivrede ostavren je u mljekarskoj industriji. Trend rasta ove proizvodnje je 12% kod proizvodnje pasterizovanog i sterilizovanog mlijeka, a trend rasta prisutan je i u proizvodnji fermentisanih proizvoda kao što su jogurt, kisela pavlaka i sirevi.

Кonkurentnost sektora poljoprivrede Republike Srpske je ključ njenog dasadašnjeg i budućeg razvoja

Podsticaji:

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS svake godine dodjeljuje novčane podsticaje za razvoj poljoprivrede i sela. Ministarstvo donosi Pravilnik o uslovima i načinu ostvarivanja novčanih podsticaja za razvoj poljoprivrede i sela.

Vlada RS i relevantna ministarstva kontinuirano rade na unapređenju sektora poljoprivrede u pravcu povećanja prihoda i kvaliteta života poljoprivrednog i seoskog stanovništva, prilagođavanja pravilima i standardima EU i Svjetske trgovinske organizacije, te povećanja konkurentnosti ovog sektora.

Obezbjeđenje podsticajnih sredstava za razvoj poljoprivrede i seoskih područja, regulisano je zakonom i podzakonskim aktima te planovima koji su u skladu sa Strategijom razvoja poljoprivrede RS do 2015. godine i Strategijom ruralnog razvoja do 2015. godine, a sredstva za podsticaje raspoređuju se na osnovne grupe mjera, kao što su: podrška proizvodnji i dohotku, podrška ruralnom razvoju, interventne mjere i vanredne potrebe, mjere vezane za zaštitu zdravlja životinja, saniranje posljedica nastalih od elementarnih nepogoda u prvom redu poplava i interventne mjere na tržištu – otkup tržišnih viškova. Cilj ovih aktivnosti je povećanje fizičkog obima proizvodnje, povećanje kvaliteta i efikasnosti proizvodnje, te smanjenje troškova i rizika u poljoprivrednoj proizvodnji.

Investiranje u poljoprivredni sektor RS

Podsektori atraktivni za investiranje:

1. Proizvodnja i prerada voća i povrća : staklenici i plastenici za povrće i jagodičasto voće za konzum i preradu – prerađivački kapaciteti postoje, a znatne količine se uvoze; uzgoj malina i kupina te izgradnja hladnjača i sušara za voće – klimatski uslovi povoljni, postoji tržište prodaje u zemlji i inostranstvu, podizanje plantaža: oraha, lješnjaka, krušaka, višanja i jabuka- klimatski uslovi su povoljni, a velike količene za konzum i preradu se uvoze.
2. Vinogradarstvo i vinarstvo : podizanje vinograda i proizvdnja grožđa i vina prepoznatljivog geografskog porijekla.
3. Uzgoj stoke, proizvodnja i prerada mesa : podizanje farmi, reprocentara, te proizvodnja mesnih i mliječnih proizvoda viših faza obrade : tvrdi i polutvrdi sirevi, trajni i polutrajni mesni proizvodi kao što su kobasice, mesne konzerve i slično.
4. Ribarstvo : uzgoj kvalitetne ribe za izvoz i podizanje prerađivačkih kapaciteta.
5. Pčelarstvo : proizvodnja pčelinjih proizvoda prepoznatljivog geografskog porijekla za izvoz, uvođenje novih proizvoda prije svega za potrebe turizma i ugostiteljstva,
6. Proizvodnja i prerada ljekovitog bilja, pečurki i sakupljanje šumskih plodova, prije svega pečurki i puževa, uzgoj i prerada industrijskog bilja : šećerne repe i uljarica -soja i uljana repica.

ONI SU VEĆ INVESTIRALI

Neki od pozitivnih primjera investicija su:

„Mlijekoprodukt“ d.o.o. Kozarska Dubica,

„Marbo“ d.o.o. Laktaši,

Prehrambena industrija „Sava“  d.o.o. Bijeljina,

„Vitinka“ a.d. Kozluk (proizvodnja mineralnih voda i sokova),

„Banjalučka pivara“ a.d. Banja Luka (proizvodnja piva),

„Vitaminka“ a.d. Banja Luka (prerada voća i povrća),

“Swisslion-Takovo”, d.o.o. Trebinje (konditorska industrija),

„Prijedorčanka“ a.d. Prijedor (prerada voća),

„Mira“ a.d. Prijedor (konditorska industrija),

„MB Impex“ d.o.o. Banja Luka (proizvodnja alkoholnih pića),

Fabrika za pripremu, sušenje i pakovanje voća „Boksit“ – Milići,

Pčelarska zadruga „Žalfija“, Trebinje, Centar za pčelarstvo

Relevantne institucije i udruženja:

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske

Poljoprivredni institut Republike Srpske

Poljoprivredni fakultet, Univerzitet u Banjaluci

Veterinarski institut Republike Srpske „Dr Vaso Butozan“

Zadružni savez Republike Srpske