Prehrana

Organska proizvodnja je vid proizvodnje kojim se izbjegava upotreba mineralnih đubriva, sredstava za zaštitu bilja, ali i aditiva za stočnu hranu i brojnih drugih hemijskih preparata, a proces proizvodnje obavlja se primjenom poljoprivrednih metoda koje su ekološki ispravne i ne ugrožavaju planetu. Da bi neka namirnica dobila potvrdu da je organska, tlo na kojem je uzgajana mora biti čisto od zabranjenih supstanci najmanje tri godine.

Rezultat organske proizvodnje hrane je ukusan, bezbjedan organski proizvod, visoke hranjive vrijednosti, bogat vitaminima, kao i mikro i makro elementima.

Značaj organske proizvodnje hrane, ali i povećana potražnja potrošača za proizvodima ove vrste u posljednje vrijeme rezultirali su povećanim interesovanjem poljoprivrednih proizvođača sa prostora Republike Srpske za ovakvom vrstom djelatnosti.

Republika Srpska je pogodno tlo za organsku proizvodnju hrane, a broj proizvođača koji su u ovoj vrsti proizvodnje prepoznali šansu za zaradu i očuvanje životne sredine u stalnom je porastu. Pored toga, na ovom području prepoznate su i ogromne površine koje su zapuštene, a koje bi uz odgovarajuću podršku mogle biti pretvorene u podlogu za organsku proizvodnju.

Posljednjih godina na ovom području zabilježen je rast organskih proizvođača, a prema podacima iz 2018. godine, na teritoriji Republike Srpske registrovano ih je 28, što je za 33% više u odnosu na prethodnu godinu.

Pored sakupljačke proizvodnje šumskih plodova, ljekovitog bilja i gljiva, što je u godinama iza nas bila osnovna djelatnost, sve više se pojavljuje proizvodnja povrća i voća, kao i žitarica, te njihove prerađevine, a kao osnovna prednost organskih proizvođača u odnosu na zemlje u regionu je sertifikat za obavljanje organske proizvodnje i prerade plodova.

Izvoz organskih proizvoda iz Republike Srpske u 2018. godini vršilo je osam organskih proizvođača i prerađivača, a najveće interesovanje za organske proizvode sa prostora RS pokazale su zemlje Evropske unije, Švajcarska, ali i zemlje drugih kontinenata, kao što je Kanada.

Ljekovitom bilju se uvijek pridavala čudotvorna moć, a danas je porast interesovanja za ljekovitim biljem svjetski trend. Po svom geografskom položaju, klimi, zemljištu te bogatoj tradiciji, RS predstavlja pogodno područje za sakupljanje i gajenje ljekovitog, aromatičnog i začinskog bilja, po čemu je Hercegovina posebno poznata.

Iako svi raspoloživi potencijali sa ovog prostora još nisu dovoljno iskorišteni, zadnjih godina primjetan je trend rasta interesovanje za sakupljanjem i plantažnim uzgojem ljekovitog bilja, te se ljekovite biljke sve češće koriste kao sirovine u farmaceutskoj, kozmetičkoj i prehrambenoj industriji. Najveći dio te proizvodnje je baziran na principima organske proizvodnje.

U istočnom i zapadnom dijelu Republike Srpske najviše je zastupljena plantažna proizvodnja ljekovitog bilja kao što su kamilica, menta, neven, kopriva, dok je za područje Hercegovine karakteristična sakupljačka proizvodnja i prerada ljekovitog bilja lavande, žalfije, kantariona, ali postoji i plantažni uzgoj smilja i lavande.

Jedan dio proizvođača bavi se sakupljačkom proizvodnjom i preradom šumskih plodova i gljiva. Uglavnom se radi o šumskoj jagodi, kupini, borovnici, a od gljiva najzastupljenije su vrganj, lisičarka, crna truba i smrčak. Gotovo sve sakupljene količine šumskih plodova i gljiva se izvezu na inostrano tržište kao gotovi proizvodi, sok, džem, čajevi ili sušene gljive.

Znatan broj proizvođača bavi se i organskom proizvodnjom voća, povrća i žitarica. Od voća zastupljeni su malina, aronija, šljiva i kruška, a od povrća proizvode se bijeli luk, paprika, paradajz, krastavac, salata, tikvica, mahune, mladi luk, krompir, mrkva i uglavnom se radi o plasteničkoj proizvodnji povrća.

Na teritoriji Republike Srpske postoji i jedna sertifikovana organska farma, na području opštine Кalinovik, a neke su još u periodu konverzije.

Organski proizvođači mogu ravnopravno konkurisati s konvencionalnim poljoprivrednim proizvođačima za mjere podsticaja resornog ministarstva kao što su: investicije u mehanizaciju, nabavka sistema za navodnjavanje, proširenje prehrambenih kapaciteta, nabavka hladnjače, sušare, sortiranje i pakovanje, te premiju za proizvedeno i prodato aromatično ljekovito bilje, voće i povrće.

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske putem Agencije za agrarna plaćanja Republike Srpske podstiče organske proizvođače i proizvođače u periodu konverzije direktno kroz dvije mjere za organsku proizvodnju, biljna i stočarska proizvodnja – površina i broj grla, kao i za cijenu sertifikata izdatog od ovlaštene kontrolne organizacije.

Proizvođači mogu ostvariti novčana sredstva podsticaja i za sve ostale mjere propisane Pravilnikom o uslovima i načinu ostvarivanja novčanih podsticaja za razvoj poljoprivrede i sela.

U odnosu na prethodnu godinu, gdje je za organsku proizvodnju bilo obezbijeđeno između 40.000 do 60.000 konvertibilnih maraka, za ovu godinu taj iznos je povećan i obezbijeđeno je 100.000 konvertibilnih maraka.

Što se tiče oblasti organske proizvodnje u Republici Srpskoj, ona je regulisana Zakonom o organskoj proizvodnji (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 12/13) i podzakonskim aktima:

• Pravilnik o metodama organske biljne i stočarske proizvodnje i periodu konverzije (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 57/15),
• Pravilnik o tehnološkim postupcima prerade u organskoj proizvodnji (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 39/16),
• Pravilnik o uslovima za rad kontrolnih organizacija i načinu vršenja kontrole u postupku organske proizvodnje (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 77/16),
• Pravilnik o sadržini, obrascu i načinu vođenja evidencije u organskoj proizvodnji (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 77/16),
• Pravilnik o uslovima i načinu skladištenja, prevozu i stavljanju u promet organskih proizvoda (“Službeni glasnik Repbulike Srpske” broj 67/18).
• Zakon i podzakonski akti u Republici Srpskoj su usklađivani sa direktivom 834/2007 i regulativama 178/2002, 882/2004, 889/2008, 1235/2008 i 1169/2011.