Privreda

Razvijena i stabilna privreda prioritetni je cilj svakog društva, jer to direktno utiče na ekonomsku stabilnost i bolje uslove života i rada svih građana. Jačanje privrednog ambijenta jedan je od najvećih potencijala za ulaganje, a to direktno dovodi do poboljšanja uslova poslovanja i veće konkurentnosti.

Privreda Republike Srpske i njen razvoj velikim dijelom oslanjaju se na prirodne potencijale kao jedan od ključnih faktora za razvoj Republike Srpske od kojih su najznačajniji: poljoprivredno zemljište, šumski kompleks, vode i rudni i mineralni resursi.

Republika Srpska se odlikuje značajnim poljoprivrednim i šumskim potencijalom.

Ukupna površina poljoprivrednog zemljišta čini 51% udjela u površini Republike Srpske. Prema kategorijama iskorištenosti, najveće površine zauzimaju oranice i bašte, livade, pašnjaci i voćnjaci, a najmanje ribnjaci. S obzirom na to da je trećina obradivih površina još slobodna za obradu, postoji veliki potencijal za razvoj poljoprivredne djelatnosti.

Šumski kompleks predstavlja nacionalno bogatstvo i jedan je od osnovnih potencijala razvoja jer šume i šumsko zemljište obuhvataju 40% teritorije Republike Srpske.

Vode su takođe veliko bogatstvo Republike Srpske, a vodotoci zadovoljavaju 73% parametara propisanih za prvu klasu vode.

Postoje izuzetno povoljni uslovi za razvoj termoenergetskog i hidroenergetskog sektora. Iskorištenost ukupnog potencijala za proizvodnju električne energije iznosi 30%. Posebno vrijedan potencijal predstavljaju termalne i termalno-mineralne vode na osnovu kojih u Republici Srpskoj radi nekoliko banjsko-rekreacionih centara.

Republika Srpska ima bogate i još nedovoljno iskorištene rudne i mineralne resurse, naročito uglja, boksita, lignita, željeza, bakra.

Sa svojim povoljnim geografskim položajem, atraktivnim prirodnim bogatstvima i bogatim kulturnim nasljeđem, Republika Srpska ima veliki potencijal za razvoj različitih vidova turizma, a naročito banjskog, seoskog, sportskog, kulturno-istorijskog i eko-turizma.

Prednosti za ulaganje u Republiku Srpsku su geografska blizina zemalja Evropske unije i relativno jeftina i obrazovana radna snaga, kao i bogatstvo prirodnim resursima kao što su obradivo zemljište, drvna masa, rude boksita, željezna ruda i sl. Ovdje svakako treba koristiti što više faza prerade kako bi se išlo do punijeg korištenja vlastitih faktora, uključujući i radnu snagu.

Od radno aktivnog stanovništva, njih 74,79% je zaposleno, a 25,21% nezaposleno. U grupi ekonomski neaktivnog stanovništva najviše je penzionera, i to 40,3 odsto. Prosječan broj zaposlenih u 2018. godini iznosio je 166.163, što je za 3,3% više u odnosu na 2017. godinu. Prosječna neto plata u Republici Srpskoj u julu 2019. godine iznosila je 912 KM.

Privreda Republike Srpske: statistika

Kada je u pitanju privreda Republike Srpske, zvanični podaci Privredne komore pokazuju da su ukupni prihodi ostvareni u 2018. godini iznosili 21,53 milijarde KM i veći su za 1,57 milijardi KM, odnosno za 7,8 odsto u odnosu na 2017. godinu. Ukupni rashodi iznosili su 20,13 milijardi KM i u odnosu na uporedni period 2017. godine povećani su za 1,30 miliona KM, odnosno veći su za 6,9 odsto. Ukupna aktiva i ukupna pasiva iznose 48,18 milijardi KM, što je za 4,4% više u odnosu na uporedni period 2017. godine. Troškovi bruto zarada i naknada zarada iznosili su 2,46 milijardi KM i u odnosu na 2017. godinu povećani su za 7,4%. Od ukupnog broja obrađenih finansijskih izvještaja privrednih subjekata u 2018. godini najveće učešće imaju trgovina (29,1%) i prerađivačka industrija (19,5%).

Bruto domaći proizvod (BDP) u Republici Srpskoj u prvom tromjesečju 2019. godine izražen u tekućim cijenama iznosio je približno 2,53 milijarde KM i imao je pozitivnu stopu rasta od dva odsto u odnosu na isti period prethodne godine.

U prvom tromjesečju 2019. bruto dodata vrijednost realno je veća za 8,8 odsto u područjima trgovine, saobraćaja i skladištenja i djelatnosti pružanja smještaja, pripreme i posluživanja hrane, hotelijerstva i ugostiteljstva.

Bruto dodata vrijednost bila je veća za 4,1 odsto u oblasti informacije i komunikacije, a u djelatnostima finansijskog i djelatnostima osiguranja veća je za 3,8 odsto. U prvom ovogodišnjem tromjesečju bruto dodata vrijednost u prerađivačkoj industriji bila je manja za 7,1 odsto.

Privreda Republike Srpske: potencijali

Unapređenje poslovnog okruženja i maksimalno iskorištavanje raspoloživih kapaciteta je jedan od prioritetnih zadataka Vlade Republike Srpske. Ciljevi i smjernice ekonomskog razvoja definisani su aktuelnim strateškim dokumentima iz oblasti privrede i preduzetništva, a obuhvataju ponovno pokretanje proizvodnih pogona preduzeća u stečaju, kao i iskorištavanje svih raspoloživih resursa poslovnih zona u Srpskoj.

Investiranje je moguće u okviru postojećih poslovnih zona, ali i uspostavljanjem novih na potencijalnim lokacijama.

Prema Programu ekonomskih reformi Republike Srpske za period 2019-2021. godina, glavni ciljevi razvojnih politika razvrstani su u sedam prioriteta.

Povećanje konkurentnosti i produktivnosti privrede Republike Srpske s ciljem povećanja plata;
Održiv zdravstveni sistem;
Efikasan ukupan javni sektor;
Obrazovni sistem i tržište rada prilagođeni potrebama privrede;
Poboljšanje demografske pozicije Republike Srpske;
Istraživanje, razvoj, inovacije i digitalna ekonomija;
Evropske integracije, regionalna i međunarodna saradnja.

Među prioritetne oblasti razvoja Republike Srpske spadaju:

agrarni sektor, gdje je cilj da Republika Srpska postane bilansno pozitivna u spoljnotrgovinskoj razmjeni,
drvoprerađivačka proizvodnja,
formiranje kompleksa na bazi prerade boksita i glinice,
izgradnja energetskih objekata,
izgradnja infrastrukture,
razvoj turizma,
aktiviranje nekadašnjih velikih poslovnih sistema industrije,
preusmjeravanje kreditnog potencijala sa uvoza trajnih dobara stanovništva na produktivne investicije.

Poslovne zone s povoljnim lokacijama za ulaganje, plan privatizacije kompanija, kao i mogućnosti ponovnog oživljavanja postojećih pogona iz raznih grana industrije, pretpostavke su koje već godinama Republiku Srpsku čine ekonomski atraktivnim područjem.

Iz oblasti metaloprerađivačke industrije ulaganja su moguća u sljedeće kompanije.

“Nova tvornica prečistača” iz Rogatice

Duga industrijska tradicija, kvalitet i dostupnost visokostručne radne snage, uz konkurentnu cijenu rada čine “Novu tvornicu prečistača” iz Rogatice prepoznatljivom.

Povoljni uslovi za ulaganje proizlaze i iz atraktivne lokacije, jer je objekat smješten nedaleko od centra grada, dok geografski položaj opštine Rogatica donosi i blizinu granice sa Srbijom.

Djelatnost:

proizvodnja prečistača i pretprečistača vazduha,
filtera vazduha,
prečistača goriva,
prečistača ulja, filtera ulja.

Proizvodni kapaciteti posjeduju kompletnu infrastrukturu. Privredno društvo “Nova tvornica prečistača” a.d. Rogatica je u stoodstotnom vlasništvu Vlade RS, koja traži strateškog partnera.

“Kosmos” – Metalska industrija, Banja Luka

Dosadašnja djelatnost privrednog društva:

proizvodnja (stacionarna i pokretna aerodromska i avionska oprema, specijalni alati i proizvodi, antene svih vrsta i namjena),
remont (radari i radarsko-računarski sistemi, raketni sistemi, sistemi automatizacije, borbena i neborbena vozila i naoružanje, električne mašine i elementi automatike),
projektovanje i konstrukcija (remontni kapaciteti, proizvodni kapaciteti, komponente, blokovi i sistemi, sistemi za komandovanje),
usluge (baždarenje mjernih instrumenata, hemijska laboratorija, popravka i remont protiveksplozivno zaštićenih električnih uređaja, opreme i instalacija).

Privredno društvo “Кosmos” a.d. Banja Luka je u stoodstotnom vlasništvu Vlade Republike Srpske, koja traži strateškog partnera.

Zašto investirati u ovaj projekat?

Povoljna geografska pozicija i niski transportni troškovi. Projekat je na atraktivnoj lokaciji u širem centru grada Banja Luka, koji je administrativni centar Republike Srpske. Moguća je komunikacija željeznicom, koja prolazi kroz grad. Udaljenost aerodroma Mahovljani od privrednog društva je oko 20 km. Novoizgrađeni autoput je veza na E70 autoput Beograd – Zagreb.
Duga industrijska tradicija, kvalitet i dostupnost visokostručne radne snage, uz konkurentnu cijenu rada.
Slobodni proizvodni kapaciteti, koji se mogu staviti u funkciju.
Proizvodni kapaciteti posjeduju kompletnu infrastrukturu.

“Novi elastik” a.d. Vlasenica

Tekstilna industrija, područje opštine Vlasenica. Dosadašnja djelatnost privrednog društva: proizvodnja pozamanterijskih proizvoda (tkane elastične i neelastične trake šest do 30 mm), koji se koriste u drugim industrijama – tekstilnoj, metalskoj, obućarskoj, grafičkoj i vojnoj, a imaju široku primjenu u zdravstvu i građevinarstvu.

Proizvodne mogućnosti/instalisani kapaciteti (trenutno):

do 5.000.000 metara godišnje (tregeri, metalni i plastični rajsferšlusi, trake za privjeske, kaiševi, kaiševi za dizanje tereta).
Proizvodni kapaciteti posjeduju kompletnu infrastrukturu (struja, voda, kanalizacija, kotlovnica, prilaz za teretna vozila).

Zašto investirati u ovaj projekat?

Povoljna geografska pozicija. Opština Vlasenica se nalazi na magistralnom putu Beograd – Sarajevo, Novi Sad – Sarajevo.
Duga industrijska tradicija, kvalitet i dostupnost visokostručne radne snage, uz konkurentnu cijenu rada.
Prostor privrednog društva “Novi elastik” a.d. Vlasenica je pogodan za pokretanje tekstilne ili neke druge proizvodnje i za skladištenje.
Objekat se nalazi u krugu Privrednog društva “Novi elastik” a.d. Vlasenica i u stoodstotnom je vlasništvu Vlade Republike Srpske. Raspoloživi prostor: 10.741 m² zemljišta, od čega pod objektima 745 m².

“Drvna industrija Vlasenica”, a.d. Vlasenica

Dosadašnja djelatnost privrednog društva: proizvodnja namještaja, parketa i rezane građe.

Proizvodne mogućnosti/instalisani kapaciteti (trenutno):

kapacitet primarne prerade (pilane) 12.000 m³/god.,
kapacitet proizvodnje kreveta 24.000 kom./god.,
kapacitet proizvodnje parketa 48.000 m²/god.,
kapacitet sušara je (u jednom turnusu) 150 m³.
Proizvodni kapaciteti posjeduju kompletnu infrastrukturu: struja, voda, kanalizacija, kotlovnica, prilaz za teretna vozila.

Zašto investirati u ovaj projekat?

Povoljna geografska pozicija. Opština Vlasenica se nalazi na magistralnom putu Beograd – Sarajevo, Novi Sad – Sarajevo.
Duga industrijska tradicija, kvalitet i dostupnost visokostručne radne snage, uz konkurentnu cijenu rada.
Republika Srpska raspolaže značajnim sirovinama za drvnu industriju.
Prostor Privrednog društva “Drvna industrija Vlasenica” a.d. Vlasenica je pogodan za pokretanje drvne ili neke druge proizvodnje i za skladištenje.

“Orao” – sektor metalska industrija, grad Bijeljina

Cilj projekta je pronalazak strateškog partnera za privredno društvo “Orao” a.d. Bijeljina. Dosadašnja djelatnost:

remont turbomlaznih motora,
proizvodnja dijelova za turbomlazne motore, specijalnih alata i opreme,
etaloniranje mjerne opreme,
ispitivanje sastava fizičko-hemijskih karakteristika materijala proizvoda.

“Orao” raspolaže veoma upotrebljivim spektrom specijalnih procesa i tehnologija koje se, osim u vazduhoplovnim programima, koriste za preglede reparacije vitalnih mašinskih komponenti.

Proizvodne mogućnosti/instalisani kapaciteti (trenutno):

Ukupni kapaciteti remonta su 187.000 NČ/god. (ekvivalent 80 remonta motora serije VIPER);
Ukupni kapaciteti proizvodnje su 143.000 NČ/god.;
Usluge laboratorija, etaloniranje i ispitivanje materijala: 100.409,00 NČ/god.
Proizvodni kapaciteti posjeduju kompletnu infrastrukturu (struja, voda, kanalizacija, prilaz za teretna vozila).

Mogućnost saradnje:

privatizacija,
poslovno-tehnička saradnja (poslovno partnerstvo sa svjetskim proizvođačima iz oblasti vazduhoplovne industrije),
posjeduje sertifikate: EN9100:2009 (BVC, Paris); ISO 9001:2008 (BVC, Paris); Part 145 (BH DCA, Sarajevo); BAS EN ISO/17025:2006 (BATA, Sarajevo).

Imovina Privrednog društva “Orao” a.d. Bijeljina je 81,49% u vlasništvu Vlade Republike Srpske, koja traži strateškog partnera.

Zašto investirati u ovaj projekat?

Povoljna geografska pozicija. Lokacija projekta je na udaljenosti pet km od centra grada. Grad Bijeljina je lociran na sjeveroistočnom dijelu Republike Srpske. Udaljenost Bijeljine od Beograda (željeznica, aerodrom) je 140 km, odnosno udaljenost autoputa E70 (Beograd – Zagreb) je oko 40 km.
Duga industrijska tradicija, kvalitet i dostupnost visokostručne radne snage, uz konkurentnu cijenu rada.
Slobodni proizvodni kapaciteti, koji se mogu staviti u funkciju.
Objekat se nalazi u krugu Privrednog društva “Orao” a.d. Bijeljina i 81,49% je u vlasništvu Vlade Republike Srpske. Raspoloživi prostor: 94.919 m² zemljišta, od čega je pod objektima 12.094 m².

Fabrika motora specijalne namjene a.d. Pale

Dosadašnja djelatnost:

proizvodnja i remont motora specijalne namjene,
usluge termičke obrade, pjeskarenja, farbanja, preciznog mjerenja i površinske zaštite,
proizvodnja dijelova za mašinogradnju.

Proizvodne mogućnosti/instalisani kapaciteti (trenutno):

Motori za tenkove (150 kom./god.)
Remont motora (100 kom./god.)
Кlipnjača (5.000 kom./god.)
Кućišta (3.000 kom./god.)
Termička obrada (600 tona/god.)
Pjeskarenje (1.200 tona/god.)
Lakiranje i pečenje boje (100 tona/god.)
Proizvodni kapaciteti posjeduju kompletnu infrastrukturu: struja, voda, kanalizacija, prilaz za teretna vozila.

Privredno društvo Fabrika motora specijalne namjene a.d. Pale je 52,99% u vlasništvu Vlade Republike Srpske, koja traži strateškog partnera.

Zašto investirati u ovaj projekat?

Povoljna geografska pozicija. Lokacija projekta je udaljena tri km od naseljenog mjesta Pale. Opština Pale je locirana na istoku Republike Srpske. Udaljena je od Sarajeva oko 16 km (željeznica, aerodrom), a od Beograda 297 km (željeznica, aerodrom).
Duga industrijska tradicija, kvalitet i dostupnost visokostručne radne snage, uz konkurentnu cijenu rada.
Slobodni proizvodni kapaciteti, koji se mogu staviti u funkciju.
Objekat se nalazi u krugu privrednog društva Fabrika motora specijalne namjene a.d. Pale i 52,99% je u vlasništvu Vlade Republike Srpske. Raspoloživi prostor: 39.150 m² zemljišta, od čega je pod objektima 5.012 m².

Privreda Republike Srpske: poslovno okruženje

Što se tiče stimulacije i podrške razvoju srednjih i malih preduzeća, u Republici Srpskoj postoji nekoliko mogućnosti finansijske podrške za srednja i mala preduzeća preko budžeta, među kojima su finansijska podrška Investiciono-razvojne banke Republike Srpske (IRB RS), stvaranje razvojnog fonda za mala i srednja preduzeća, formiranja agencija za MSP, obezbjeđenja olakšica i sl.

Investiciono-razvojna banka Republike Srpske nudi više kreditnih linija sa stimulisanim kamatnim stopama, dužim periodom otplate te niskim troškovima obrade i ostalim troškovima koji mogu nastati u vezi s odobravanjem kredita.

Garantni fond Republike Srpske olakšava pristup finansijskim sredstvima potrebnim za obavljanje poslovnih djelatnosti preduzetnika (pravnih i fizičkih lica) sa sjedištem, odnosno prebivalištem u Republici Srpskoj, putem izdavanja garancija za obezbjeđenje dijela obaveze po kreditu ili drugoj ugovorenoj finansijskoj obavezi preduzetnika prema banci ili drugoj finansijskoj organizaciji.

Podsticaji Ministarstva za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo – U skladu sa Zakonom o naučnoistraživačkoj djelatnosti i tehnološkom razvoju (“Službeni glasnik Republike Srpske”, br. 6/12, 33/14 i 66/18) opšti interes i strateški ciljevi u oblasti tehnološkog razvoja ostvaruju se putem programa: istraživanja u oblasti tehnološkog razvoja; podsticanja pronalazaštva, inovacija i zaštite intelektualnog vlasništva; transfera znanja i tehnologija i podsticanje primjene rezultata naučnoistraživačkog rada; podrške organizacijama za infrastrukturnu podršku razvoja tehnologija.

Sredstva iz budžeta Ministarstva trgovine i turizma za finansiranje manjih projekata iz oblasti turizma – realizacija Programa raspodjele namjenskih sredstava za razvoj turizma iz tekućeg i kapitalnog granta zasniva se na usvojenoj Strategiji razvoja turizma Republike Srpske za period 2011-2020. godina (“Službeni glasnik Republike Srpske”, broj: 68/11), kao i na osnovu Uredbe o uslovima i kriterijumima za dodjelu namjenskih sredstava za razvoj turizma (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj: 1/18).

Lokalni podsticaji – U opštinama Republike Srpske koje imaju naknadu za eksploataciju prirodnih bogatstava (naknada za potopljeno zemljište, eksploatacija šuma, kamena ili ruda) postoji zakonska osnova da se dio sredstava koje opštine dobijaju po ovom osnovu usmjeri prema podršci sektoru malih i srednjih preduzeća. Sredstva koja izdvajaju lokalni nivoi vlasti su svakako značajna jer ona su prema namjeni “najbliža” korisnicima, odnosno najbolje mogu direktno zadovoljiti specifične potrebe lokalnih preduzeća.

Zakonom o podsticajima u privredi Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske”, broj: 52/19) predviđena su podsticajna sredstva za razvoj privrede i to: podsticaji za povećanje plate radnika zaposlenih u privrednim subjektima i podsticaji za direktna ulaganja.

Prava na podsticaje za povećanje plata radnika imaju sva privredna društva i preduzetnici koji posluju u Republici Srpskoj iz oblasti proizvodnje, trgovine i usluga, kao i poslovne jedinice privrednih društava čija su sjedišta izvan Republike Srpske. Pravo na podsticaj za povećanje plate privredni subjekt može ostvariti samo za radnike s kojima je po osnovu ugovora o radu zasnovao radni odnos najkasnije do marta 2019. godine. Privredni subjekti ostvaruju pravo na podsticaj za povećanje plata u dva obračunska perioda, od kojih jedan traje od 1. januara do 30. juna, a drugi od 1. jula do 31. decembra u jednoj kalendarskoj godini. Privredni subjekti imaju rok od 60 dana nakon isteka obračunskog perioda za koji traže podsticajna sredstva da podnesu zahtjev za podsticaj.

Podsticaji za direktna ulaganja imaju za cilj da obezbijede uslove za postizanje veće konkurentnosti privrede, radi obezbjeđenja održivog privrednog rasta i zapošljavanja u Republici Srpskoj. U toku je donošenje Uredbe kojom će biti definisano ostvarivanje prava na ovu vrstu podsticaja.

Program podrške zapošljavanju u privredi

Zavod za zapošljavanje Republike Srpske je ključna organizacija na tržištu rada, koja učestvuje u pripremi, izradi i realizaciji projekata zapošljavanja koji su u skladu sa Strategijom zapošljavanja Republike Srpske, kao i Akcionim planom zapošljavanja za realizaciju Strategije za svaku godinu pojedinačno.

Zavod sprovodi projekat podrške zapošljavanju u privredi Republike Srpske na bazi Pravilnika o uslovima, kriterijumima i načinu sprovođenja mjera aktivne politike zapošljavanja, a putem javnog poziva.